schoolproject: ligfiets maken uit oude fietswrakken

Gecreëerd op 21 januari 2012 14:25

Categorieën: Complete fiets, Techniek

Ligfietsen door recyclage

Dit jaar nam ik de uitdaging opnieuw aan om met mijn studenten ligfietsen te maken. Deze keer werden ze gemaakt tijdens de lessen metaalbewerking in het lespakket “montage-demontage”. (Onderaan vind je een kort verslag van mijn vorige poging “ligfiets maken in school”)

Een beginpunt is het zoeken naar oude fietsen. Vraag je collega’s of ze geen wrakken hebben staan. Schrijf naar de gemeentebesturen met de vraag of je uit het containerpark geen wrakken mag halen. Dit leverde voor mij net genoeg fietsen op om deze opdracht uit te voeren met mijn studenten. Reken erop dat je op zijn minst twee fietsen nodig hebt om één ligfiets te maken.

Je kiest twee fietsen met dezelfde soort van versnellingen. Ofwel twee met derailleur, ofwel twee met binnenversnellingen ofwel twee zonder versnellingen. Reden hiertoe is dat er anders een verschil zit tussen de gebruikte tandenwielen en er problemen ontstaan met de kettingloop indien je twee verschillende systemen combineert.

Je zaagt van de minst complete fiets de trapas eruit met de twee achterbrugdelen, die het achterwiel ophangen, er nog steeds aan.

Dit onderdeel ga je nu nog niet plaatsen. Eerst zorg je voor een stoeltje. Dit kan je maken uit plaatmateriaal. Ik gebruikte een plaat van 2mm dik, lengte 75 cm, breedte 30 cm. De hoeken werden met een grote cirkel afgerond. De vorm werd geïnspireerd op een bestaande ligfietszitting. De vorm werd met try-and-error gemaakt. Zorg er gewoon voor dat de vorm voor jou past. Leg de geplooide vorm op de grond en ga er op zitten. Voelt het nog niet goed aan … bijwerken.

Eenmaal je plaatwerk klaar is zoek je de ideale plaatsing voor je zitting. Niet te ver naar achter! Je wilt immers niet altijd “wheelies” maken. Niet te hoog of je gaat niet met je voeten aan de grond kunnen. Hou in gedachten dat je schuin naar achter ligt. Onze zitjes werden geplaatst zodat onze heupen ongeveer op 1/3 van de wielbasis kwamen. Met andere woorden: de horizontale afstand tussen de twee wielassen deel je door drie. Die verkregen horizontale afstand komt tussen de as van het voorwiel en je heupen. Je kan de plaat lassen op de bestaande buizen. Maar dat geeft geen zijlingse stevigheid. Gebruik steuntjes om de zijkanten te ondersteunen. We gebruikten bij deze fiets L-geplooide plaatjes. Links en rechts werden ze tegen de buis gelast. Het verkregen resultaat was echt solide.

Je ziet in de verschillende fotos dat we voor elke fiets een ander systeem hebben gebruikt om de stoel te monteren. Bij de zwarte fiets van Ervin is een framebuis vervangen door een vierkante buis die in L vorm gelast werd. Voor alle zekerheid werd een verstevigingsbuisje tussen framebuis en L-vorm geplaatst. Bij de fiets van Hassan en Mohamed werd de hoofdbuis verlengd en met een driehoekig ijzertje de zitting verbonden met deze buis. De fiets van Ferdi heeft een set gebogen buizen die aan elkaar gezet zijn en die geplaatst zijn tegen een framebuis en dan verbonden met de top van de zadelbuis.

OK, je kan al zitten, maar nog niet je voeten plaatsen. Nu komt die trapas van die andere fiets aan de pas.

Je zoekt in de fietsonderdelen buisjes van dezelfde diameter als de brugdelen. Bij ons werd meestal gebruik gemaakt van de bagagedrageronderdelen. Je last aan elk brugdeel een stuk aan toe. Dit dient om de lengte van die delen te verlengen. Indien je aan een kinderfiets werkt zal dit misschien niet nodig zijn. Het is uiteindelijk de bedoeling om de verlengde achterbrug vast te maken aan twee buisjes die vastgemaakt worden aan het frame van de eerste fiets. Alvorens de lengte van die verlengingen op de juiste maat te maken, stel ik voor om eerst die buisjes te plaatsen. LAS ZE NIET VAST AAN HET BALHOOFD. Spaar zo veel mogelijk die plaats. Als je je stuur nog niet hebt gedemonteerd zal je door warmte te veel de kogellagers beschadigen. Zet die buisjes links en rechts van een framebuis. Maak dat ze lager gaan komen dan de bovenliggende verbinding tussen trapas en kader eerste fiets. Wees jezelf ervan bewust dat je bij deze buisjes in de omgeving passeert met je benen.

De buisjes zouden direct afbreken indien je kracht zet op de trapas. Daarom hebben we de buisjes verstevigd door middel van het plaatsen van driehoekige plaatsjes. We maakten verbindingen tussen de buisjes en de achterliggende framebuis en tussen de buisjes en de bovenliggende framebuis. Het resultaat was bij ons solide genoeg voor beginnende ligfietsers.

Nu komt het moment dat de trapas gemonteerd moet worden. De trapas komt zowat op dezelfde hoogte als de onderkant van de zitting. De lengte van de achterbrugdelen hangt nu af van je lengte. Met hulp kan je deze lengte bepalen door te zitten en je HIEL op een vooruitstekende trapper te plaatsen bij een gestrekt been. Wij kozen meestal om de achterbrugdelen zijdelings te laten passeren bij die buisjes. Zo kan je de buisjes even vastzetten met enkele hechtingen en de plaatsing testen. Klopt het niet, dan is het gemakkelijker om te corrigeren. Let wel … de bovenliggende verbinding is nog niet geplaatst. Zet geen kracht op de trappers of je duwt de trapas naar omlaag en verplaatst zo de trapas van zijn goede positie.

Indien je tevreden bent over de plaatsing van de trapas, controleer je dat de kettingwielen van trapas en achterwiel mooi gelijk lopen (verticaal). Indien het kettingwiel vooraan scheef staat kan je problemen krijgen met de kettinglijn. Na controle zoek je een dikkere buis in de fietsonderdelen (wij gebruiken hiervoor kaderbuizen) om de verbinding te maken tussen de trapas en het balhoofd. Deze vormt de bovenkant van de buizendriehoek van onze trapasconstructie. Let vooral op dat alles op zijn plaats blijft en demonteer voor alle veiligheid het stuur zodat de kogellagers gespaard blijven. Maak eerst de verbindingen met enkele hechtingen. Controleer de juistheid van de plaatsing en ga dan alles aflassen.

Demonteer de trappers van de eerste fiets. Die heb je immers toch niet nodig. Onderschat dit niet! Die dingen kunnen nogal goed vastzitten. Zware hamers zijn hier niet de oplossing! Gebruik een vlam om de trapper op te warmen zonder de centrale as op te warmen. Door uitzetting zal de trapper gemakkelijk met een eenvoudige tik van een hamer af zijn as komen. Let op voor geplastificeerde trappers. Die veroorzaken veel rook en stank als je ze poogt op de warmen en … de vlammen zijn niet zo eenvoudig uit te blazen en … de gesmolten plastic krijg je bijna niet van de vloer!

Nu de ketting. Zonder het gebruik van kettingbuizen in het ons niet gelukt. Ik had gelukkig nog een paar oude op de kop kunnen tikken. Voor fun-projectjes kan je ook elektriciteitsbuizen gebruiken. Ik heb dat al eens in een vorig project gebruikt, maar die leven niet zo lang.
Met een kettingpons maak je een lange ketting van 3 oude kettingen. Maak zeker van je de kettingen gebruikt van fietsen met hetzelfde versnellingsysteem! Je plaats de kettingbuisjes over de ketting en sluit de ketting op de juiste lengte. HET IS VAN GROOT BELANG dat de ketting mooi recht op de kettingwielen uitkomt! Hiervoor dienen de kettingbuisjes. De kettingbuisjes worden op de ideale plaats gehouden door middel van plaatjes. Gebruik “colson”-bandjes of ijzerdraad om de buisjes vast te houden. Poog zo weinig mogelijk bochten te maken in de kettinglijn.

Bij de fiets van Ferdi hadden we geen oude kettingbuizen meer. Ferdi kwam met een snel alternatief. Ik dacht: "Lukt nooit". Maar ... hij heeft er toch met kunnen rijden en bewijzen dat het echt werkt. Vermoedelijk niet voor lang, maar de fiets werd niet zolang getest.

Voordat je remmen en andere kabels in orde brengt moet je eerst je stuur afwerken. Wij hebben bestaande sturen verlengd. Niet het deel met de bout voor de bevestiging, maar het deel tussen het bevestigingsdeel en het stuur. Was niet zo moeilijk. Zorg ervoor dat je goed uittest dat je knieën kunnen passeren tijdens het trappen alvorens alles af te lassen.

Hier zie je twee methodes die wij hebben toegepast. Een hoog stuur bij de fiets van Ervin en een gebogen stuur ,gemaakt uit de stuureindes van een oude damesfiets.

Eenmaal je stuur in orde is, kan je remkabels en zo terug monteren. Wij gebruikten meestal een achterremkabel voor de voorrem. Onze enige kost was meestal het aankopen van een nieuwe remkabel voor de achterrem. Het verlengen van het stuur is de oorzaal van het niet meer kunnen gebruiken van de oude kabels. Bij aankoop kabel heb je best de remgreep bij om zeker te zijn dat je de juiste soort van kabeleinde koopt.

Indien alles gemonteerd is, kan je alles serieus opsmukken door het geheel één kleur te geven. Echt, het geeft een totaal nieuw zicht op je puzzelwerk.

Veel succes ermee.

Een paar tips voor leerkrachten die dit project ook willen starten in hun school.

1) Maak duidelijke afspraken met je directeur! In mijn vorige school was mijn fietsproject een van de redenen waarvoor ze mij ontslagen hebben. Het bracht te veel rommel met zich mee. Zorg ervoor dat je alle onderdelen opbergt of toch voor het oog verbergt.

2) De ligfietsen zijn baanvaardig ALS … de lassen van enige kwaliteit zijn. Maak dat je leerlingen enige kennis opgedaan hebben met lassen alvorens met zoiets te beginnen.

3) Leg je leerlingen uit dat elk onderdeel een SCHAT is. Mijn leerlingen waren nogal slordig met hun bouten en moeren. Daardoor hebben we vele onderdelen niet kunnen gebruiken zoals het hoort. Eén “stomme” bout kan ervoor zorgen dat je remmensysteem niet meer gemonteerd kan worden. Soms helpt een hulpmiddeltje. Soms niet … !

4) Mits plaatsen van twee werkende remmen, reflectoren en lichten zijn de fietsen toegelaten op de baan. Geef de raad aan de leerlingen dat ze eerst ervaring opdoen met het fietsen van de ligfietsen op verlaten wegen voordat ze zich in het druk verkeer begeven.

Ik wens jullie veel genot met dergelijk schoolproject.

Van de Kerckhove K. nestofdragons@hotmail.com

___________________________

Verslag van vorige poging:

In mijn vorige school kwam ik op het idee om ligfietsen te maken. Ik wist met moeite hoe een ligfiets eruit zag. Daardoor heb ik een paar fouten gemaakt in het basisconcept.

Mijn grootste fout in het concept was het gebruik van slechts één buis tussen balhoofd en trapas. We gebruikten daarvoor een framebuis van een gesloopte fiets. Ja, je kon ermee fietsen, maar … je had wel een probleem indien je dacht aan echt straatgebruik. De buis begon links en rechts te plooien door duwkracht van je benen. Dit bracht twee problemen met zich mee:

1) een deel van je kracht zorgde voor de vervorming. Dus dat deel werd niet overgebracht op de trappers. Verloren kracht.

2) De vervorming die bij elke trapbeweging voorkwam kon leiden tot vermoeiing van die las. Het breken van die verbinding is te voorspellen. Ik zou dat zelf niet graag tegen komen tijdens een ritje van 40 km/h. Daarom heb ik mijn studenten verboden om met die vorige prototypes op de straat te rijden. Het werden enkel funbikes om even te demonstreren op lage snelheden.

Een overzicht van die prototypes kan je vinden op mijn website (http://users.skynet.be/nestofdragons/creates)

Redactie